İngilizce Sözlük Seçme ve Verimli Kullanma Rehberi - Bölüm 2
En iyi İngilizce Sözlük Hangisidir?
Şuradan geldiniz;
Şuradasınız;
İngilizce Sözlük Seçme ve Verimli Kullanma Rehberi
- Bölüm 2
Anadilimizde sözlük kullanmaya ilkokul yıllarımızda başlıyoruz. Ve ben bir İngilizce öğretmeni olarak sözlük kullanımını teşvik ederken sözlük kullanmayı bilmeyen öğrencilerim olabileceğini hiç düşünmemiştim. Ta ki 6. sınıf öğrencilerimle sözlükten kelime bulma oyununu oynayana kadar. (Oyundan faydalanmak isteyen meslektaşlarım için ayrı bir yazıda daha detaylı bahsedeceğim.) İyi eğitim için tercih edilen özel kurumdaki sınıfımda öğrencilerimin çoğu sözlük kullanmayı bilmiyordu. Alfabetik sıralama için sadece baş harflere bakıyor, sözcük türlerini zaten hiç bilmiyorlardı. Örneğin “apple” kelimesini bulmak için “a” harfi ile başlayan sözcükleri açıp en başından taramaya başladılar. İkinci ve takip eden harflerin de alfabetik düzende listelendiğini o gün öğrendiler. Sözcük türlerini ise zaten yetişkin gruplarımda dahi pek çok bilmeyen olduğuna şahit oldum.
Bu konumuz dışı ama kendi anadilinde yeterli olmayan birinin öğrenmekte olduğu ikinci dili iyi bir düzeyde kullanmasını beklemeyiz. İngilizce öğrenmek için İngilizce kitap okumanın öneminden sık sık bahsedilir, zaten de çok önemlidir fakat Türkçe okumanın gerekliliğinden pek bahsedilmez. Bunun zincirleme bir süreç olduğunu, anadilimizi mümkün olduğunca iyi kullanmanın pek çok başarının, özellikle yabancı dil öğreniminin olmazsa olmaz bir koşulu olduğunu fark etmeliyiz. Ailede çift dille yetişen ve ikinci dili doğal yollarla öğrenen kişiler hariç, önce iyi bir Türkçe, sonra iyi İngilizce, Fransızca, Almanca veya önce çat pat Türkçe ve sonra Tarzanca. It’s your call.
Konumuza dönecek olursak, basılı sözlüklerde alfabetik sıralamayı bildiğinizi varsayarak İngilizce sözlük kullanırken dikkat edilmesi gereken birkaç noktaya değinmek istiyorum.
Anlam
Genellikle bir sözcüğün temel anlamı dışında pek çok yan anlamı ve kullanımı olabilir. İhtiyacımız olan karşılığı bulana kadar tüm anlamları incelemeliyiz.
Sözcük Türü ve Kategorisi
Tüm sözlüklerde sözcük türlerine ve bazılarında kategorilerine de yer verilir. Kullandığımız sözlüklerde sözcük türünün nasıl belirtildiği ayrıca açıklanır ve zaten biz sözlüğü kullandıkça aşina oluruz. Çoğu sözlük kısaltmalar ile, bazıları ise doğrudan yazarak gösterir. İsim (i.) / Noun (n.), Fiil (f.) / Verb (v.) Sıfat (s.) / Adjective (adj.), vb. İngilizcede aynı kelimenin farklı birçok türde kullanılması çok olasıdır ve her karşılığın türü özel olarak belirtilir. Try (verb): denemek, try (noun): deneme, vb. gibi.
Kategoriler ise her sözlükte yer almasa da bir sözcüğün farklı kullanım alanlarındaki anlamlarını belirtir. Her sözcüğün yaygın kullanım, çocuk dili, mutfak, bilgisayar, medikal gibi farklı kategorilerde farklı anlamları bulunabilir. İngilizce yazılmış bir yemek tarifini anlamaya çalışırken sözlükte araştırdığımız “dice” sözcüğünün genel kullanımda “zar” anlamına gelen isim türünü değil de, mutfak dilinde “küp küp doğramak” anlamına gelen fiil türünü aradığımızı kategoriler sayesinde daha kısa sürede fark edebiliriz.
Ve İngilizce öğrenmeye başladığımızda bileceğiz ki bazı isimler çoğul yapıldığında formları değişir, bazıları hiç çoğul kullanılmaz, bazıları sadece çoğul kullanılır, bazı fiiller farklı formda çekimlenir, sözcüklerle alakalı bu gibi bilgilere sözlüklerden erişmek mümkündür. Sözcüğün anlamını araştırırken kullanım kurallarını da öğrenmek gerekir.
Örnekler
Sözlüklerde tanımdan sonra verilen örnek cümleler sözcük türünü ve anlamını akılda tutabilmemize ve doğru kullanımlarını görmemize yardım eder. Örnek cümleleri incelemek faydalıdır.
Öbek Fiiller (Phrasal Verbs), Deyimler, Söz Öbekleri, Ünlem İfadeleri, vb.
İngilizcede öbek fiil (phrasal verb) kullanımı çok yaygındır, bir fiil (verb) + bir veya iki edattan (preposition) oluşurlar ve fiillerin anlamı tamamen değişir. Bu sebeple bir fiilin anlamını araştırırken “phrasal verb” olup olmadığına bakmamız gerekir. “Look” fiili ile örnekleyelim;
look at (bakmak)
I’m looking at the clouds. (Bulutlara bakıyorum.)
look for (aramak)
I’m looking for my white shirt. (Beyaz gömleğimi arıyorum.)
look after (ilgilenmek, bakımını üstlenmek)
I’m looking after the baby. (Bebekle ilgileniyorum.)
look forward to (...için sabırsızlanmak, dört gözle beklemek)
I’m looking forward to seeing you. (Seni görmeyi dört gözle bekliyorum.)
Sadece look fiili ile bile daha pek çok phrasal verb örneği verebiliriz. Vesilesiyle yeni bir ipucu daha belirmiş oldu “look” fiilini şimdiki zamanda kullandığım için cümlelerde “look + ing = looking” olarak çekimlendi, bir fiil daha pek çok şekilde çekimlenebilir, bu sebeple sözlüklerde fiilin yalın haline bakmamız gerekir. “ing” takısı yukarıdaki örneklerde çekim eki olarak kullanıldığı gibi, fiilden isim veya sıfat türetmek için yapım eki olarak da kullanılabilir. Bu durumda aramamızı "looking" olarak yapmamız gerekir çünkü bu artık türetilmiş, farklı bir sözcüktür. İngilizcede aynı yazılıp farklı görevlerde kullanılan ekler vardır. Cümledeki kullanımından hangi görevde olduğunu anlarız. Bilgimiz arttıkça sözcüklerin cümlede ne görevde kullanıldığını, eklerin çekim eki mi yoksa yapım eki mi olduğunu da hemen anlayabilecek ve daha verimli sözlük aramaları yapabileceğiz. Bu sefer “look” fiilinden yapım eki olan “ing” takısı ile türetilen bir sıfat örneği yazalım;
good looking, sıfat, (güzel, yakışıklı, iyi görünümlü)
She’s a good looking lady. (O iyi görünümlü bir hanım.)
Temel seviyede İngilizce bilgisi olan biri bu cümlede “good looking” sözcüğünün sıfat olarak kullanıldığını bilir. Sözlükte “good looking” olarak öbek şeklinde arama ile doğru sonuca ulaşabiliriz. Sıfırdan başlayan birine karmaşık gelebilir ancak kısa sürede ayırt etmeye başlayacak, sözlükte aradığınızı bulmak için gitgide daha az zaman harcıyor olacaksınız. Söz :)
Deyimler için de aynı tip öbek şeklinde arama söz konusu. Örnekleyelim;
under the weather, deyim (keyifsiz, hasta, akşamdan kalma)
My cat is under the weather. (Kedim hasta.)
cümlesini anlamak için sözcüklerin anlamına ayrı ayrı bakarsanız, "kedim havanın / hava durumunun altında." anlamına ulaşırsınız ki bu istemediğimiz bir sonuç. O halde İngilizce sözlüklerde öbek olarak arama yapmaya da alışmamız gerek.
Telaffuz
Bir sözcüğün anlamını bilsek dahi konuşma dilinde kullanabilmek ve duyduğumuzda tanıyabilmek için doğru telaffuzunu da öğrenmemiz gerekir. Kelimelerin okunuşu basılı sözlüklerde Uluslararası Fonetik Alfabe (- IPA - The International Phonetic Alphabet) ile gösterilir, çevrimiçi sözlüklerde veya sözlük uygulamalarında ise telaffuzları farklı aksanlarda dinlemeniz mümkündür. Bazı sözlüklerde farklı aksanlardaki okunuş kısaltmalar (Birleşik krallık için UK / Birleşik Devletler için US) veya bayraklar ile sembolize edilmiş olabilir. Veya Cambridge sözlük örneğinde olduğu gibi sözlük sadece tek aksana yönelik hazırlanmış da olabilir. Sözlük seçerken ve kullanırken buna dikkat etmemiz gerekir.
Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesi arasındaki farklara başka bir yazıda değineceğim. Çok da bir şey yok zaten. :)
Son olarak tekrar etmek gerekirse en iyi sözlük iyi bir yayınevinden çıkmış olmak koşulu ile ihtiyaçlarımıza en uygun sözlüktür. Ve yabancı dil öğrenmek için sözlük okuyanlar olduğunu duyuyorum, bana göre sözlük okumak yerine anlamlı metinleri sözlük kullanarak okumak vaktinizi daha efektif kullanmanızı sağlar.
Şuraya tek dilli ve çok dilli çevrimiçi sözlüklere birkaç örnek bırakıyor ve öğrenme yolculuğunuzda faydalı olabilmeyi umarak hepinizi sevgi ile selamlıyorum.
Tureng
Sesli Sözlük
Lexico
Cambridge Dictionary
Oxford Learner’s Dictionaries
Macmillan Dictionary
Merriam-Webster
Sesli Sözlük
Lexico
Cambridge Dictionary
Oxford Learner’s Dictionaries
Macmillan Dictionary
Merriam-Webster
Bonus: Urban Dictionary
Sözlüklerde bulamayacağınız pek çok argo ve sokak diline ait ifadeyi bulabileceğiniz bir veri tabanı. Kendi içinde bir denetim sürecinden geçse de kullanıcılıların gönüllü katılımı ile oluşturulduğundan bir sözlük olarak güvenilir olduğunu söyleyemem, yine de bulunamayanı bulabileceğiniz eğlenceli bir mecra olduğunu söyleyebilirim. Ve ben olsam İngilizce öğrenmeye buradan başlamam. :)
Sözlüklerde bulamayacağınız pek çok argo ve sokak diline ait ifadeyi bulabileceğiniz bir veri tabanı. Kendi içinde bir denetim sürecinden geçse de kullanıcılıların gönüllü katılımı ile oluşturulduğundan bir sözlük olarak güvenilir olduğunu söyleyemem, yine de bulunamayanı bulabileceğiniz eğlenceli bir mecra olduğunu söyleyebilirim. Ve ben olsam İngilizce öğrenmeye buradan başlamam. :)
Soru, öneri, yardım isteği, ne olursa yazın lütfen. Neticede sosyal fayda kaygım var.
0 comments
Merhaba, merhaba?